انواع مقاومت های الکتریکی و کاربرد آنها

مقاومت های متغیر Variable Resistors

پتانسیومتر ( Potentiometer )  

 

پتانسیومتر نوعی مقاومت است که بر خلاف مقاومت های رایج ، دارای ۳ پایه است.  پتانسیومتر ها از نظر کاربرد دارای انواع مختلفی هستند.

نوعی از پتانسیومتر ها برای استفاده کاربر در مدار قرار داده می شوند مانند پتانسیومتر ولوم رادیو ( قطعه ای که در ایران به نام ولوم می شناسند ) و برخی برای استفاده سازندگان و تعمیرکاران است مانند برخی پتانسیومتر هایی که بر روی برد مدار چاپی و در داخل جعبه قرار گرفته است و یکبار توسط سازنده تنظیم می شود و از آن پس نباید مقدار آن تغییر کند.

اغلب پتانسیومتر ها دارای زاویه چرخش تقریبی ۳۰۰ درجه هستند اما نوعی از پتانسیومتر ها که برای دقت بیشتر به کار می روند مولتی ترن نامیده می شوند. مولتی ترن ها دارای زاویه چرخشی بیش از یک دور هستند که با توجه به مدل مولتی ترن بین ۲ دور الی ده ها دور متغیر است.

پتانسیومتر ها از نظر شکل نیز انواع مختلفی مانند پتانسیومتر ایستاده ، خوابیده ، تریمر دارند ، اما وجه تشابه همگی نحوه ی عملکرد آنهاست.

برخی از پتانسیومتر ها نیز ممکن است دوبل باشند به این معنی که به جای ۳ پایه دارای ۶ پایه باشند . در اینگونه پتانسیومتر ها در حقیقت دو پتانسیومتر مجزا با یک محور مشترک در یک پکیج قرار گرفته اند و دلیل استفاده از این پتانسیومتر ها ، تغییر همزمان دو پتانسیومتر است مانند کم و زیاد کردن صدا در سیستم های استریو ( دو کانال ) .

مقاومت های وابسته 

مقاومت های وابسته ، نوعی مقاومت متغیر هستند که همانند مقاومت های معمولی دارای ۲ پایه هستند ، اما مقاومت آنها معمولا با توجه به یکی از پارامتر های محیطی مانند دما ، رطوبت ، نور ، مغناطیس ، ولتاژ و … تغییر می کند.

 

این مقاومت ها دارای ۲ صفحه فلزی جدا از هم هستند که بین این دو صفحه رسانا ، یک خط نازک از جنس کادمیوم سولفید وجود دارد ، با تابش نور به این ماده ، مقاومت بین دو صفحه رسانا کم می شود به گونه ای که در فضا های تاریک مقاومت این قطعه معمولا چند صد برابر مقاومت آن در فضا های پر نور است. از این مقاومت در ساخت فوتوسل ها یا به عنوان سنسور نور در برخی دستگاه ها استفاده می شود.

وریستور یا مقاومت وابسته به ولتاژ ( Voltage Dependent Resistor ) یا VDR

وریستور یک نوع مقاومت حساس به ولتاژ است. ولتاژ و مقدار مقاومت در وریستور با هم رابطه ی عکس دارند بدین صورت که با افزایش ولتاژ دو سر قطعه ، مقاومت آن کاهش می یابد البته رفتار این قطعه خطی نیست و در قسمت هایی از نمودار در حالی که ولتاژ افزایش پیدا می کند ، جریان قابت باقی خواهد ماند.

وریستور فاقد پلاریته است و می توان از آن در مدار های AC نیز استفاده نمود. از وریستور برای محافظت از مدار در برابر اور ولتاژ های ( Over Voltage ) زودگذر ناخواسته استفاده می شود.

یکی از اور ولتاژ های زود گذر ، تخلیه الکتریسیته ی ساکن است ، وریستور می تواند به خوبی جریان های گذرا ( Transient ) را از خود عبور دهد بی آن که خود دچار آسیبی شود.

وریستور ها دارای ولتاژ های فعال سازی ( Triger ) متفاوت هستند و انتخاب وریستور با ولتاژ تریگر مناسب ، می تواند مدار ما را در برابر برخی ولتاژ های ناخواسته محافظت نماید. از وریستور در برق قدرت و پست های نیروگاهی نیز برای حفاظت شبکه استفاده می کنند.

 

مقاومت وابسته به حرارت یا ترمیستور Thermistor 

ترمیستور نیز نوعی مقاومت وابسته است که مقدار مقاومت آن با توجه به تغییرات دما ، تغییر می کند. ترمیستور ها دارای دو نوع PTC و NTC هستند.

PTC به معنی ضریب دمای مثبت ( Positive Temperature Coefficient ) می باشد و به معنی اینست که مقاومت این قطعه با افزایش دما ، افزایش می یابد.

NTC بر خلاف PTC دارای ضریب دمای منفی ( Negative Temperature Coefficient )  می باشد ، در این المان با افزایش دما ، مقاومت NTC کاهش می یابد.